Dit artikel verscheen in april 2017 op nummer 139 van 
ZOZ - Tijdschrift voor doen-denkers.
Je kunt dit artikel ook als 
pdf downloaden.
Leestijd: ongeveer drie minuten
De workshop Dweilen met de kraan dicht gaat over systeemdenken. Onze 'westerse' cultuur is momenteel vooral bezig met symptoombestrijding. Vervolgens zijn we verbaasd dat het probleem niet opgelost is. We krijgen er zelfs alleen maar meer problemen bij, wat ertoe leidt dat we meer van hetzelfde gaan doen, maar dan harder, sneller of 'beter'. Intussen groeien de problemen ons boven het hoofd. De grootste veroorzakers van problemen zijn dan ook … oplossingen!
Samen zijn
Soms heb je het gevoel dat je heel dicht bij de oplossing zit, maar juist op dat moment wordt de wereld spontaan onnoemelijk veel complexer. Is het wel mogelijk om de wereld nog te begrijpen? En willen we dat eigenlijk wel? Kunnen we de wereld nog redden? Nee, we kunnen de wereld niet redden. Niet als individu. Ook niet als organisatie of bedrijf. Alleen als organisch samenwerkende, ongestuurde samenleving kunnen we de wereld leefbaar houden. We moeten dan wel onze ego's loslaten en onszelf als onderdeel van het geheel zien. We zijn niet gebouwd om te concurreren, maar om samen te werken. We hebben het dus wel in ons, maar we zullen moeten veranderen – en dat is moeilijk. Alleen in een wereld waarin iedereen zichzelf kan zijn is echte, diepe samenwerking mogelijk. Waarom vinden we het zo moeilijk om anderen – en onszelf – helemaal vrij te laten? Waarom geven we anderen – en onszelf – dat vertrouwen niet? De illusie dat we de controle hebben over processen viert hoogtij. Maar dat is niet de enige illusie.
Illusies te kust en te keur
Als je The Matrix hebt gezien, zul je vast wel eens het gevoel hebben gehad dat jij de illusie ontvlucht bent en je geheel bewust van hoe de wereld werkelijk in elkaar steekt. Toch valt bijna iedereen ten prooi aan de zorgvuldig opgebouwde illusies waaruit onze samenleving bestaat. Zo zijn we bijvoorbeeld gehersenspoeld met het idee dat tijd geld is. Toch kun je die illusie heel makkelijk doorprikken: als een uur van jouw leven in geld uit te drukken is, kun je ook je hele leven in geld uitdrukken. Als de euro minder waard wordt, wordt jouw leven dan ook minder waard? Ja, in deze economie wel. We zien het overal: het ene leven is meer waard dan het andere, of het nou om mensen gaat of om planten of om dieren. Maar iedereen kan met een beetje nadenken de absurditeit ervan inzien. Zo zijn er nog vele illusies die we moeten doorprikken om echt vrij te zijn.
Voor wat hoort niks
We zijn opgegroeid met het adagium 'Voor wat hoort wat'. 'Voor wat hoort niks' staat haaks op wat wij als westerse mens ten diepste geloven. Als je inziet dat tijd geen geld is, maar je leven, dan verandert je tijdsbeleving. Waarom zou je gehaast leven? Dat is net zoiets als sneller gaan breien om klaar te zijn voordat de wol op is. In plaats van onze tijd om te zetten in geld om er vervolgens spullen mee te kopen die we niet nodig hebben, kunnen we ook onze tijd gebruiken om te doen waar we gelukkig van worden. En ook als je volkomen mensenschuw bent is verbinding met je omgeving – mens en natuur – cruciaal voor je welzijn. Met geld maken we overal een transactie van: we geven niet meer, we verkopen alles wat er maar te verkopen valt. Zelfs onze tijd op Aarde. Tijd die we nodig hebben om ons verbonden te kunnen voelen met alles en iedereen om ons heen.
Vertrouwen op complexiteit
Dat nieuwe paradigma waar we steeds over horen, waarom is dat er nu nog steeds niet? We lijken te leven in een tijd van afgescheidenheid, maar ook dit is een illusie: we hebben elkaar nog steeds heel hard nodig. Ook de natuur hebben we nog steeds even hard nodig. Maar wij vinden de natuur maar ingewikkeld. We noemen alles wat niet op de plek staat waar wij het willen hebben onkruid en gaan die planten bestrijden. We willen liever gazons en planten die blijven staan op de plek waar wij ze neerzetten en noemen dat tuinieren. Ditzelfde doen we met dieren, dan heet het 'dieren houden'. En zelfs bij mensen doen we het. Dan heet het 'ze een baan geven'. Maar het is allemaal gebaseerd op de illusie van controle. Wat als we zouden vertrouwen op de complexiteit die inherent is aan de natuur? Dan zijn we niet alleen verlost van de managers, we zouden zowaar een planeet aan onze kinderen na kunnen laten die bewoonbaar is. En niet alleen voor ons eigen nageslacht, maar dat van alle organismen die onze planeet rijk is.
Kijk op marcsiepman.nl voor meer informatie over deze en andere cursussen en lezingen.
Het vervolg op dit artikel heet De illusie van afgescheidenheid.