Het dilemma van fantoomdraagkracht

 

Leestijd: ongeveer drie minuten

Dit artikel werd ook geplaatst in Nieuwsbrief 150 van Stichting De 12 Ambachten. Je kunt dit artikel ook als pdf downloaden.

In het boek "Hunebedden, Monumenten van een Steentijdcultuur", door Evert van Ginkel, Sake Jager en Wijnand van der Sanden (© 2005, Uniepers), staat:

"Algemeen wordt ervan uitgegaan dat door het overnemen van landbouwtechnieken de bevolking toenam. Had in het ongerepte land één mens 10 km² nodig om zich in leven te houden, in de gecultiveerde territoria van de Bandkeramiek-boeren konden vijftig mensen leven van de opbrengst van 15 hectaren: ruim een factor 3000 verschil. Als er inderdaad meer mensen kwamen, bleven er voor de verschillende groepen naar verhouding steeds kleinere territoria over, nog afgezien van de door het oprukkende water ingekrompen leefruimte. Men veronderstelt een 'vlucht naar voren': volledige overschakeling op de landbouw was dan de enige oplossing, want inkrimpen kon niet meer. Zonder catastrofes kent de mens geen krimpmodel, alleen groei."

De reden dat ik deze quote plaats, is als introductie tot een probleem waar wij onszelf mee opzadelen, namelijk fantoomdraagkracht.

De Aarde heeft een bepaalde draagkracht. Die kunnen we definiëren als draagkrachtfactor 1. Hoeveel mensen kan de Aarde duurzaam voeden? Laten we voor het gemak 4 miljard nemen (hoeveel het echt is, maakt niet zoveel uit, maar veel mensen menen dat het geen 7 miljard is. Zelf denk ik dat het wel kan, mits we meer dan 90% gaan consuminderen). We moeten er dan vanuit gaan dat bij draagkrachtfactor 1 het productiesysteem volledig duurzaam is: de bodemvruchtbaarheid mag niet afnemen; er mag geen roofbouw gepleegd worden.

Stel dat er een meneer is die er achter komt dat planten nog beter groeien op een chemische stof die je kan maken uit een ogenschijnlijk oneindige bron? Dan zou je méér voedsel kunnen telen op een zelfde oppervlak. Dan zou je bijvoorbeeld 8 miljard mensen kunnen voeden (draagkrachtfactor 2). En als het kan, dan komen die mensen er ook; zo werkt de natuur nou eenmaal. Alleen die bron is niet oneindig: naarmate de bevolking groeit, neemt het gebruik toe en na verloop van tijd treedt er schaarste op. Dan blijkt dat de bodem zijn natuurlijke bodemvruchtbaarheid goeddeels heeft verloren en dat, als gevolg van het gebruik van de chemische stof en de gewoonte het land te ploegen, erosie ervoor heeft gezorgd dat er per jaar ruim 75 miljard ton bodem verdween.

Dan is er de keuze: of je ziet de fout in en je hervormt de voedselvoorziening onmiddellijk in een duurzame variant (draagkrachtfactor 1), waarbij je dus tijdelijk voedseltekorten krijgt waar je enigszins in kan sturen (door bijvoorbeeld veel minder vlees te gaan eten), waardoor de bevolking zich stabiliseert binnen enkele generaties. Hopelijk kan vergrijzing voor een zachte transitie zorgen van 8 naar 4 miljard.

Niet leuk, maar altijd beter dan het alternatief: je gaat stug door omdat je gelooft in oneindige groei (of zoiets). Intussen laat je monsterlijk grote bedrijven de zaadhandel overnemen en vervangen door genetisch gemanipuleerde varianten die bovendien gepatenteerd zijn, je laat het klimaat op hol slaan waardoor er droogtes optreden en extreme regenval, je laat de bodem nog verder degraderen waardoor de meststoffen, de mineralen, de vergiften en het hemelwater wegspoelen en de bodem zijn capillaire werking verliest, je laat de erosie ongehinderd doorgaan, je laat de woestijn oprukken met een snelheid van 23 hectare per minuut, je laat het waterverbruik toenemen waardoor er waterschaarste ontstaat, je laat de bijen uitsterven... je laat de bevolking toenemen terwijl de draagkrachtfactor oploopt naar 2, 2,1 en misschien zelfs 2,3... en dan stort het systeem in. De natuurlijke draagkrachtfactor van 1 is door het vernietigen van het bodemleven en vele andere ecosysteemdiensten teruggelopen naar 0,5 en de Aarde kan nu nog maar 2 miljard mensen voeden. Terwijl er 9 miljard mensen leven op een tijdelijk gecreëerde draagkracht.

Het ligt er dik bovenop dat ik 'voorstander' ben van het eerste scenario, maar dit is geen populaire visie. Maar omdat ik vermoed dat er met de juiste maatregelen geen catastrofes hoeven plaats te vinden denk ik dat het eerste scenario redelijk soepel kan gaan, zeker omdat alle benodigde maatregelen het klimaat stabiliseren - maar het is verdraaid hard werken. Maar het is pure noodzaak om de planeet bewoonbaar te houden.

Om de haverklap wordt er momenteel geroepen dat er over 40 jaar 9 miljard aardbewoners zijn. Gezien het bovenstaande moeten we dat als een waarschuwing zien voor een catastrofe; één die te vermijden is, maar alleen als we het bovenstaande onder ogen willen zien.

Lees verder