Dit is een essay uit 1821, maar heeft niets aan actualiteit verloren. Ik denk dat het noodzakelijk is dat je een bepaalde basiskennis hebt over het bodemleven, voordat je dit boekje leest. Onder andere omdat het niet zo heel best vertaald is. Als je die basiskennis hebt, dan plaatst het boekje de problemen in landbouw in een historisch perspectief. Von Liebig, uitvinder van de kunstmest, verklaart onomwonden dat hij verkeerd zat: kunstmest is een fatale fout. Doorgaan op dezelfde weg kan maar tot één ding leiden: het einde van onze beschaving.
Wij noemen onze samenleving ten onrechte een cultuur. Hij gebruikt de analogie van het bodemkapitaal: de Japanners leven van de rente, en laten het kapitaal ongemoeid. Wij gebruiken echter het kapitaal en onze bodem moet dus jaar na jaar inboeten op bodemvruchtbaarheid. Bekijk de aflevering ‘Groen Goud‘ van Tegenlicht (VPRO) maar eens om te zien waar dat toe leidt. Als je daar nu geen tijd voor hebt, zal ik het maar even verklappen: het leidt tot verwoestijning. Altijd.
In Japan en China werd ten tijde van het schrijven van dit essay kringlooplandbouw toegepast: alle organische stoffen, dus ook menselijke urine en uitwerpselen, worden gecomposteerd en op het land gebruikt. Doe je dat niet, dan spreek je je kapitaal aan. In China behouden ze al duizenden jaren de bodemvruchtbaarheid. Dát is cultuur.
Het boekje laat geen spaander heel van onze landbouwtechnieken. Hij noemt het verfijnde roofbouw: je merkt het niet meteen. Roofbouw gevuld met zelfbedrog, gebaseerd op een leer zonder intrinsieke waarheid. In 191 jaar is er niets veranderd – behalve dat er alleen maar meer problemen bij zijn gekomen. Klimaatverandering, piekolie, gentech, bijensterfte, kapitalisme, noem ze allemaal maar op.
Al met al geen boekje voor de beginner op het gebied van bodemvruchtbaarheid, maar iedereen die zich met kunstmest inlaat moet dit gelezen hebben. En iedereen die zich op wat voor manier dan ook met bodemvruchtbaarheid bezighoudt leert een hoop over Oosterse technieken, geschiedenis en de man achter kunstmest – tegen wil en dank.
Titel: De zoektocht naar kringlooplandbouw
Auteur: Justus von Liebig
Uitgever: Mulder Agro BV
Aantal pagina’s: 56
Taal: Nederlands
ISBN: 978-90-817996-0-7